Cây nổ còn có tên gọi khác là sâm tanh tách, cây sâm đất, cây tanh tách, cây trái nổ,... Ngoài ra, còn có tên khoa học là Ruellia tuberosa L, thuộc họ Ô rô.
Cây nổ là loại cây thân thảo, có chiều cao trung bình khoảng 50cm, thân cây có bám lông. Phía mặt trên của lá có lông thưa, phiến lá hình bầu dục, bìa lá có lông cứng. Hoa thường mọc ở nách lá, cánh hoa lớn, có khoảng 5 cánh, màu xanh tím.
Quả hình tròn dài, màu nâu đen khi chín, dài khoảng 3 cm, nổ mạnh khi thấm nước. Khi già, quả sẽ tự nổ bung bắn ra các hạt đen, dẹp phát ra tiếng kêu tanh tách nên có tên gọi là cây tanh tách. Rễ cây có màu nâu vàng, phình ra thành củ. Cây nổ thường ra hoa vào tháng 6 – 7 và sai quả vào khoảng tháng 8 – 10 hàng năm.
Các nhà khoa học đã nghiên cứu và công bố thành phần hóa học của cây nổ bao gồm các dược chất và khoáng chất như glicin, leucine, valin, tirosin. Ngoài ra, trong củ của cây còn chứa campesterol, stigmasterol, lupeol, sitostrerol, hentriacontan.
Theo y học cổ truyền, cây quả nổ có vị đắng, hơi cay, tính lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu,…
Theo Đông y, hạt nổ được dùng bên ngoài để trị vết rạn, nứt nẻ da và mụn nhọt. Rễ tán bọt mịn để dùng làm thuốc bổ, trị viêm loét dạ dày, tá tràng, sỏi thận, sỏi bàng quang. Ngoài ra, rễ còn có khả năng hỗ trợ để điều trị tiểu đường, đau nhức răng, cảm mạo và huyết áp cao.
Trái của cây nổ
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại, cây nổ có công dụng chữa bệnh cũng như hỗ trợ điều trị được rất nhiều loại bệnh khác nhau.
Rễ cay quả nổ
Dùng 6-10g cây nổ khô, rửa qua nước sạch, sau đó sao vàng hạ thổ. Đun sôi 200ml nước sắc cùng với 6g cây nổ, sắc đến khi cạn còn 50ml nước rồi tắt bếp. Có thể nấu uống thay nước lọc hàng ngày để bồi bổ sức khỏe. Cây nổ có vị ngọt, mùi thơm đặc trưng, tính mát, rất dễ uống.
Có rất nhiều bài thuốc hay về cây nổ được lưu truyền trong dân gian. Để tăng hiệu quả chữa bệnh, người xưa thường kết hợp cây nổ với nhiều cây thuốc khác. Ví dụ như quýt gai, cây muối, dây đau xương, kiem tiền thảo,... Bạn nên lưu những công thức chữa bệnh sau để dùng khi cần:
- Chuẩn bị: Cây nổ 30g, cây quýt gai 30g, cây mực 30g, cây muối 30g. Đem tất cả các vị thuốc phơi khô sắc với 2 lít nước.
- Thực hiện: Đun đến khi cạn còn khoảng 800ml thì tắt bếp. Chia nước thành nhiều phần để uống trong ngày. U`ống liên tục 1 tháng là có hiệu quả rõ rệt.
- Chuẩn bị: 15g cây dứa dại, 15 rễ cỏ tranh, 20g kim tiền thảo, 20g rễ cây sâm tanh tách
- Thực hiện: Đem tất cả các dược liệu sắc cùng với 1,5 lít nước, đến khi còn lại khoảng 1 lít, đem chia ra nhiều lần uống trong ngày.
- Chuẩn bị: Dùng 12g cây nổ
- Thực hiện: Đem cắt nhỏ và hãm giống như cách hãm trà lấy nước uống hàng ngày, Dùng thuốc khoảng 2 – 3 hôm là sẽ khỏi bệnh.
- Chuẩn bị: Dây đau xương và rễ cây nổ, mỗi loại dùng 8g
- Thực hiện: Mỗi ngày dùng 1 thang thuốc, sắc cùng với 300ml nước, sắc cạn còn ½ thì tắt bếp. Chia làm 3 phần uống trong ngày.
- Chuẩn bị: Dùng 25g cây nổ khô hoặc 75g cây nổ tươi
- Thực hiện: Sử dụng dược liệu trên sắc cùng với nước, chia làm nhiều phần uống trong ngày. Duy trì liên tục, sẽ thấy bệnh tình thuyên giảm đáng kể.
- Chuẩn bị: Dùng 25g hoặc 35g cây nổ khô
- Thực hiện: Sắc lấy nước để riêng, dùng thêm 20g cây nổ đem tán bột mịn, uống thuốc đã sắc cùng với thuốc bột đã tán vào sáng sớm ngay sau khi thức dậy.
- Chuẩn bị: Vỏ rễ cây nổ 6g
- Thực hiện: Đem 6g vỏ rễ cây sắc cùng với 200ml nước đến khi cạn còn 50ml, dùng uống trong ngày.
- Chuẩn bị: Dùng thân của cây quả nổ
- Thực hiện: Đem đốt thành than, sau đó lấy tro tán thành bột và rắc lên bề mặt vết thương
- Chuẩn bị: 12g hoa tươi hoặc hoa nổ khô đều được
- Thực hiện: Đem 12g hoa của cây nổ sắc cùng với nước dùng để uống hàng ngày
- Chuẩn bị: Rễ cây nổ
- Thực hiện: Dùng rễ cây nổ sắc lấy nước đặc, dùng nước đã sắc ngậm súc miệng vào mỗi buổi sáng và buổi tối mỗi ngày.